Жанры
Регистрация
Читать онлайн Соргу к?т????тэ бесплатно

Соргу к?т????тэ



Төрөөбүт ыырдарым

«Дойдум чэлгиэн салгынынан…»

  • Дойдум чэлгиэн салгынынан,
  • Сылаас, сымнаҕас сытынан
  • Тыынарым курдук холкутук,
  • Саҥарарым курдук көҥүллүк,
  • Киэҥ өрүс устарыныы,
  • Тыаһа суохтук, чуумпутук,
  • Тыа хоһоонун тыллара
  • Түөһүм иһиттэн тахсара.

Лэкэттэлэр

  • Үс үллэр үөстээх,
  • Үлүскэннээх сүүрүктээх
  • Өлүөнэ өрүс үөһүгэр,
  • Тойон Арыы түөһүгэр,
  • Кыталыктаах сыһыытын
  • Кылбаарытта кырдалыгар
  • Талах мастыы имиллэн,
  • Титирик тииттии тирэнэн,
  • Алаастарын, арыыларын,
  • Эргэнэ хара тыаларын
  • Эркин курдук эргитэн,
  • Түөрт уон буруону унаардан
  • Эр бэртэрэ лэкэттэлэр
  • Эргиччи тэнийбиттэр.
  • Хара Бытык сайылыктаах,
  • Дириҥ Үрүйэ аартыктаах,
  • Бөтүкэт сирэ кыстыктаах
  • Удьуор Харалы аймахтар
  • Уутуйан олорбуттар.
  • Аҥаардара – бухатыырдар,
  • Атыттара – бэйэм саҕалар.
  • Алтан сэргэни анньыбыттар,
  • Алаһа дьиэни туттубуттар.
  • Бастыҥнара олоҥхоһуттар,
  • Тойуксуттар, хаартыһыттар.
  • Атыттара балыксыттар,
  • Байанайдаах булчуттар.
  • Оҕолоро төрүүр киэһэтигэр
  • Оһох уота үөрэрэ.
  • Абаҕалара Хара Киһи
  • Олоҥхолоон кулуһутара…
  • Анаан түбэспит айыыһыт
  • Аал уоту аһатара.
  • – Одун хаантан оҥоһуулаах,
  • Дьылҕа хаантан ыйаахтаах
  • Айааччы Айыы таҥараттан
  • Уол оҕо кэл-лээ! – алҕыыллара.
  • Ол оҕо инники дьылҕатын
  • Таҥхаһыт итинник таҥхалыыра.
  • Онтон ылата кини аатын
  • Кистии-саба ахталлара…
  • Убайдара сэрии силлиэтигэр
  • Хомуурга барбыттара.
  • Охсуһуу инники кирбиитигэр
  • Ытык иэстэрин толорбуттара.
  • Өстөөх арҕаҕар сэттэ ини-бии
  • Хорсуннук охтубуттара.
  • Ахсыстара илиҥҥи кирбии
  • Уотуттан эргиллибитэ.
  • Суохтар: Сэмэн, Харытыан, Дайыыл,
  • Икки Ыстапаан, Баһылай, Хабырыыс,
  • Кыралара Ньукулай, быйыл,
  • Батыспыта убайдарын.
  • Аҕыс ини-биилэри
  • Тойон арыылар суохтууллар.
  • Саас аайы лэкэттэлэри
  • Кэриэстээннэр мусталлар.

Эһэм алтан чаанньыга

  • Эһэм окко киирэригэр
  • Эбэтэр бултуу барарыгар
  • Куругар иилинэ сылдьыбыт
  • Кылдьыылаах алтан чаанньыга.
  • Хартаама отуутун аттыгар
  • Оллоонун уотун суоһугар
  • Омурҕан ахсын оргутан
  • Утаҕын тото ханнарбыт.
  • Аҕам барахсан, эһэм уола,
  • Миэхэ хаалларбыт кэриэһэ
  • Бараммат хайҕаллаах суола
  • Биһиэхэ үтүөлээх иэһэ.
  • Билигин кэлэн, аны бэйэм
  • Ыал кырдьаҕас эһэтэ буоллум.
  • Аҕам кэриэһин, эһэм чаанньыгын,
  • Сууйан-сотон, долбуурбар уурдум.
  • Хатыҥ үөһэ, чааҕы сыта
  • Алтан чаанньыктан дыргыйар.
  • Ааспыт үйэлэр быстыбат чэйдэрэ
  • Амтана кытары оргуйар.

Мин сэрии күн төрөөбүтүм

  • Саныахха быраман да сыллар
  • Силлиэрэн, ытыллан аастылар.
  • Огдообо, тулаайах диэн тыллар
  • Баастара чэрдийэн остулар.
  • Кыайыы күн төрөөбүт оҕолор
  • Сэттэ уон сааспытын туоллубут.
  • Сэриини билбэтэх дьоллоохтор
  • Эһэлэр, эбэлэр буоллубут.
  • Өстөөхтөр даҕаны өлбүттэр,
  • Буускалар тиҥийэн ыппаттар.
  • Кэллэ дуо, ол кэми умнарбыт,
  • Бэл, тимир дьэбиҥҥэ кыайтарбыт.
  • Арай мин сэрии күн төрөөммүн,
  • Буолан дуу, барытын өйдүүбүн.
  • Ветеран дьоннору көрсөммүн
  • Кыайыыны, сэриини түһүүбүн.
  • Ол сэрии буойунун кытары
  • Охсуһуу үөһүгэр сылдьабын.
  • Былааҕын күөрэччи тутаммын
  • Өрөгөй салгынын тыынабын.
  • Охтубут саллааты быыһаары,
  • Өлөр да, тиллэр да курдукпун.
  • Киниэхэ көмөҕө тиийээри,
  • Бүгүн да тиэтэйэр буолбуппун.
  • Уот сэрии тэргэнэ ытыалыыр
  • Дуораана ырааттар ыраатар.
  • Арай мин тиэргэммэр чугаһыыр,
  • Сүрэҕим күннэтэ сэрэтэр.

Бу мин дойдум – Булгунньахтаах

1
  • Айыы сирин түннүгэ,
  • Айылҕам бүччүм муннуга,
  • Эргилинним эн кытылгар,
  • Эҕэрдэ, дойдум дьонугар.
  • Булгунньахтаах! Мин харахпар
  • Үрдүк чагдаҥ сырдаан көстөр.
  • Эргэ дьаам кытылынан
  • Хоболоох аттар айанныыллар.
  • Ол суолунан аҕаларбыт
  • Сэриилэһэ барбыттар.
  • Ийэлэрбит, эдьийдэрбит
  • Атаара, ытаһа хаалбыттар.
  • Ботуоҥкалаах хомуур дьоннуун
  • Хаартыскаҕа түһүспүттэр.
  • Хаҥастан уҥа кимнээхтэрин
  • Хос сиэннэрэ кэпсииллэр.
  • Оҕо, дьахтар, оҕонньор
  • Курааны, суту кытары
  • Бүттүүн кыайыы туһугар
  • Туруммуттар бука бары.
  • Албан аат булгунньаҕар
  • Өйдөбүнньүк туруорбуттар.
  • Буойуннар уонна тыыллар
  • Көмүс ааттарын суруйбуттар.
2
  • Ыраахтан даҕаны ахтаммын,
  • Чугастан эмиэ суохтааммын,
  • Ити курдук миэхэ бүгүн
  • Көстөн кэлэр элбэх түгэн.
  • Сатыы, омоох суолунан
  • Суумка, кинигэ кыбынан,
  • ҮрүІ түүІІэр хаамарым,
  • Дьыбаргар да тоІорум.
  • Бастакы тэбэт тапталбын
  • Эн кытылгар кірсүбүтүм.
  • Килбигийэн, үіһэ тыынан,
  • Халты кірін хаалбытым.
  • Кини аатын умнубакка
  • Ырыам ымыыта оІостобун.
  • Хаппахчылаан хаайбакка
  • Сүрэхпэр ыллатабын.
  • Олоҕум сырдык ол сылларын,
  • Таптал бастакы тылларын,
  • Умнуллубат ахтылҕанын
  • Ортотугар олоробун.
3
  • Эн үрдүк чагдаҥ быыһыгар
  • Киирэн сүтэр буоларым.
  • Поэзия алааһыгар
  • Мин күннэтэ сылдьарым.
  • Буотама, Элэһин, Тойон Арыы
  • Улуутуйан кістөрө.
  • Кытылларгар ырыа ыллыы
  • Оҕочоос поэт киирэрэ.
  • Хаһан эрэ хоһооннорум
  • Арыллыбыт ырайа
  • Ханна баарый?.. Булбатым,
  • Тыргыллыбыт айан суола.
  • Оччотооҕу кэм туоһута
  • Миэнэ омоон ыллык этэ.
  • Бүгүн кэлэн соһутта
  • Чогдоон ыалын тэлгэһэтэ.
4
  • Кыһыҥҥы суолбут бэлиэтэ
  • Өрүс уҥуортан сирдиирэ.
  • Өйдүүбүн, таҥара дьиэтэ
  • Кытылтан кытаран көстөрө.
  • Ону көрөн тураммыт
  • Тэҥинэн өрө тыынарбыт.
  • Сылаабытын умнаммыт:
  • – Кэллибит, – дэһэн үөрэрбит.
  • Көрүҥ, үөрэммит оскуолабыт
  • Турбут омооно хаалбатах.
  • Олордубут тирэх маспыт
  • Хата, күүтэн сууллубатах.
  • Асфальт суолу кыйа
  • Аныгы село тутуллубут.
  • Биһигини тоһуйа
  • Таас оскуола сандаарбыт.
5
  • Ааспыт олох туоһулара
  • Бүгүн биһиги эбиппит,
  • Туолбут үйэ аҥаара
  • Оскуоланы бүтэрбиппит.
  • Дойдубут, дьоммут туһугар
  • Билэрбит иэспитин төлүүрү,
  • Уустук, ыарахан күнүгэр
  • Көмөҕө суһаллык кэлэри!
  • «Оскуола – үлэ – үрдүк үөрэх»
  • Ыҥырыы таһаарбыппыт.
  • Сүүрбэ алта хоһуун сүрэх
  • Тутуспутунан хаалбыппыт.
  • Сайдам ыра, ырыа эрэ
  • Биһигини саатыыра.
  • Таптал уонна көхтөөх үлэ
  • Күннэтэ кынаттыыра.
  • Атаартаабыт «Аартыккар»
  • Эмиэ эргиллэн кэллибит.
  • Махтал, үйэлээх ааккар
  • Нөрүөн нөргүйэбит.
  • Уһун кытылгын батыспыттар
  • СаІалаах эргэ тутууларыҥ.
  • Мырааны дабайан тахсыбыттар
  • Мансардалаах ыалларыҥ.
  • Арай мин умнубаппын
  • Сүллүгэс күрүөлээх балаҕаммын.
  • Тирии халҕанын аһаммын
  • Ыраах суолга аттаммыппын.
  • Үгүспүт элбэҕи умнуо,
  • Үйэ аҥаара ааспыт номнуо.
  • Өйдөөн кэлиэ, күлүө-үөрүө,
  • Эҕэрдэлиэ, мөккүһүө.
  • Ырыаһыт, үлэһит дьоннордоох
  • Бу мин дойдум – Булгунньахтаах.
  • Кытылгыттан бүгүн дьоллоох
  • Күммүт эмиэ тахсыахтаах.

Үөрэммит оскуолабар

  • Оҕо сааспар сүүрбүт-көппүт,
  • Олус даҕаны суохтаспыт
  • Оскуолам аанын сэрэнэн,
  • Оҕонньор долгуйа аһабын.
  • Ахтар-саныыр оскуолам
  • Тиҥилэҕэ тип-тигинэс.
  • Сүүс да сааһын туоллар,
  • Сүүрэн-көтөн тэйиэккэлэс.
  • Кини ханна тиэтэйэр,
  • Иннигэр туох кэтэһэр?
  • Билии-көрүү көҕө дуу,
  • Биитэр кими туругурдуу?..
  • Ыксыыр кини урут тиийэн
  • Экзаменын туттараары.
  • Ааспыт көлүөнэ ыччаттарын
  • Дьылҕаларын кэпсээри.
  • Хараҥаттан тымтык тутан
  • Сырдыкка кэлбиттэрин.
  • Өстөөхтөрүн кыайан-хотон
  • Өрөгөйдөөн өлбүттэрин.
  • Кырдьыктара хойутаан
  • Эргиллибит ааттары.
  • Үйэлэри уҥуордаан
  • Ытыллыбыт ыралары.
  • Көрүдүөргэ күлсүү-салсыы
  • Кинини аралдьыппат.
  • Оскуолабыт өссө салҕыы
  • Хайаларын кэтэһэр?..
  • Кини хаһан тиийэн кэлэр,
  • Күүтэр сүүрбэ биирис үйэ.
  • Саха аймах киэн туттар
  • Бастыҥ, дьоһун генийэ?
  • Сүүһүн туолбут оскуолам
  • Сүрдээҕин диэн долгуйар.
  • Ааны аһыҥ, туораан биэриҥ,
  • Киирэн кэллин, тоһуйуҥ!
  • Ахтар-саныыр оскуолам
  • Тиҥилэҕэ тип-тигинэс.
  • Сүүс да сааһын туоллар,
  • Сүүрэн-көтөн тэйиэккэлэс.

Оскуола интэринээтэ

  • Испитин өллөөбүт, дьиэлээбит,
  • Ичигэстик таҥыннарбыт,
  • Интэринээт барахсаны
  • Истиҥник ахтабыт аны.
  • Сэрии, сут оҕолоро
  • Эн тотоойу хааһыгынан
  • Тыыннаах хаалбыт сылларбытын
  • Умнубакка кырыйдыбыт.
  • Улахан дьоннуун тэбис-тэҥҥэ
  • Үлэҕэ мүккүллэммит,
  • Уһун сайын сынньаммакка
  • Улааппыппыт «көлүллэммит».
  • Этэрбэс, үтүлүк тэстэн,
  • Угунньабыт быган тахсан,
  • Күннэтэ отууттан тиэстэн
  • Көлөһүн күнүн аахсарбыт.
  • Уора-көстө ол быыһыгар
  • Уончалаах бэдик уолаттар
  • Оскуолабыт аһылларын
  • Олуһун даҕаны кэтэһэрбит.
  • Испитин өллөөбүт, дьиэлээбит,
  • Ичигэстик таҥыннарбыт,
  • Ийэбит кэриэтэ иитэлээбит
  • Интэринээти ахтабыт.

Махтал бэлиэтэ

  • Палата эмин сыта
  • Муннубар саба биэрдэ.
  • Убайым, кэпсээ эрэ,
  • Көрсүспэтэх ыраатта.
  • Истибэтиҥ этэрбитин,
  • Манна көрсүөх буолбатыҥ.
  • Сэниэҥ-күүһүҥ эстибитин
  • Билиниэххин баҕарбатыҥ.
  • Саас барахсан салытан,
  • Чанчыктаргын салаабытын
  • Кистиэҥ суоҕа, саһыараҥҥын,
  • Харахтарыҥ хатыыламмыт.
  • Дьэ, ити ааспыт суол айана
  • Чэпчэки буолбатах буоллаҕа.
  • Харса суох хамсаппыт дьайаана
  • Тэллэххэр охторон бардаҕа.
  • Көрсүспүт үөрүүгэ, сэһэргээ,
  • Чуумпуга тэһийбэт буоларыҥ.
  • Түннүккэр саһарҕа тэйиэлиир
  • Эһэбит умаппыт күөрдүнүү.
  • Ааспатах, тохтообот тииһиктэр
  • Чыскылыы ытыран ылаллар.
  • Иннэлэр эн эккэр, сүрэххэр
  • Эрчими киллэрэ сатыыллар.
  • Бу кэмҥэ эн төбөҥ сынньанар,
  • Букатын ыалдьыбат кэриэтэ.
  • Ытыһыҥ бүлгүммэр тайанар,
  • Бу миэхэ махталыҥ бэлиэтэ.
  • Үөһэттэн үрүҥ күн сырдыга
  • Күрүлэс уотунан сырайар.
  • Саҕаҕы эргийбит кустуга
  • Эн тэлбит суолгунуу дьэргэйэр.
  • Оол онно, ходуһа баһыгар,
  • Хотуургун сиэн уолуҥ туппута.
  • – Сотору этэҥҥэ эргиллээр! —
  • Оҕочоос чуопчаара турбута.
  • Оо, сүрэх, кыратык даҕаны
  • Быысталы биэрбэккэ үлэлээ.
  • Биир утах хаалыаҕар дылытын
  • Быстары билбэккэ тэбиэлээ.

Ийэм кэриэһигэр

  • Киһи аймах биир кэрэ
  • Киһитин сүтэрдэҕэ.
  • Аһыныгас сүрэҕэ
  • Аны тэбэн бүттэҕэ.
  • Үрүҥ көмүс оноҕостуу
  • Сулустарга ый көтөр,
  • Ийэм саҥа маһыныы
  • Түннүкпүнэн бу көстөр.
  • Сирдээх халлаан сүтэрбит
  • Киһилэрин кэриэстии,
  • Мин сүрэҕим титирэстиир
  • Мунан турар сулустуу.
  • Аны ийэбит биһигини
  • Аһыныа, таптыа суоҕа.
  • Хайабытын эрэ кини
  • Хомуруйуо, хай±ыа суоҕа.
  • Киһи аймах биир кэрэ
  • Киһитин сүтэрдэҕэ.
  • Аһыныгас сүрэҕэ
  • Аны тэбэн бүттэҕэ.

Булгунньахтаах хатыҥнара

  • Булгунньахтаах хатыҥнара
  • Намчы, нарын буолаллара.
  • Ыйдаҥаны кытары
  • Ыллаһа хоноллоро.
  • Булгунньахтаах хатыҥнара
  • Наһаа сырдык этилэрэ.
  • Ыйдаҥалыы сардаҥара
  • Утуппакка муҥнууллара.
  • Булгунньахтаах хатыҥнара
  • Киэһэ аайы нуоралдьыйа,
  • Киирэр күнү кытары
  • Хаамсаллара наскылдьыйа.

Тапталлаах куоратым

  • Күндэлэс Өлүөнэ үөһүттэн
  • Күн киирбэт дойдутун булбуттар.
  • Эһэбит Эллэйбит кэмиттэн
  • Эйигин сахалар талбыттар.
  • Ол онтон ылата ылламмыт
  • Эргиспит кытыла-биэрэгэ.
  • Үрүҥ түүн кытары саас аайы
  • Эргиллэр эйигин көрсөөрү.
  • Уол оҕо, кыыс оҕо күлүүтэ
  • Уулуссаҥ, болуоссат аайытын.
  • Күн оһуор оһуохай үҥкүүтэ
  • Киэргэтэр эдэр саас куоратын.
  • Бу Эргис, бу Хоруол тумсугар
  • Букатын эриэккэс олорор.
  • Тулалыы эргиччи уотугар
  • Түүн-күнүс сүрэҕиҥ дьулуһар.
  • Бульварыҥ, фонтаныҥ сиккиэрэн
  • Сарыалы сууланан тупсаҕын.
  • Күндэлэс куоратым киэһэрэн
  • Күлүккүн көрүнэ тураҕын.

Төрөөбүт дойдум

  • Эн алыптаах олоҥхоҕор
  • Уһаарыллан улааппытым.
  • Үүт көлүйэҥ үөһүнэн
  • Өлүү суолун туораабытым.
  • Ньургун Боотур атынан
  • Тойон Арыыбын эргийэрим.
  • «Баттаммыт айынаат аймаҕын
  • Босхолуоҕум!» – андаҕайарым.
  • Олоҥхо тылынан кэпсэтэн
  • Сүүс омуктуун сэлэстим.
  • Кинилэрдиин атах тэпсэн
  • Кылыһахтаан ылластым.
  • Эн аптаах тылыҥ ырата
  • Миигин бухатыыр оҥорбута.
  • Хаттыгастаах халлаантан
  • Орто дойдуга аҕалбыта.
  • Мин санаабар, бүгүн эмиэ
  • Салҕанар олоҥхо үйэтэ.
  • Муустаах байҕал, Өлүөнэ,
  • Кини үүт көлүйэтэ.

Бастакы президент туһунан ырыа

  • Сахабыт сириттэн, хотугу кыраайтан
  • Бастакы президент буолбутуҥ.
  • Норуотуҥ иннигэр күөҥҥүнэн тураҥҥын
  • Андаҕар тылларын биэрбитиҥ.
  • Урааҥхай сахаттан,
  • Дуулаҕа нууччаттан
  • Айыллан кэлбитиҥ биһиэхэ.
  • Уруйбут-айхалбыт,
  • Бараммат махталбыт
  • Барыта ананнын эйиэхэ!
  • Сахаада саргытын, көҥүлүн көмүскээн
  • Саханы самныбат оҥоортуҥ.
  • Элиэнэ, Эдьигээн, туундара үрдүнэн
  • Ылланар киһибит эн буолтуҥ.
  • Хоту сир – барыбыт инники кэскилэ,
  • Барҕарыа дойдубут – эппитиҥ.
  • Россия – күн айыы дьоннорун эрэлэ
  • Саас-үйэ тухары бииргэбит!

Мин убайдарым

  • Орто дойду үрдүгэр,
  • Добун халлаан анныгар,
  • Эһэбит туппут балаҕана
  • Соҕотоҕун көстөрө.
  • Ол балаҕан холумтанын
  • Тула сырсан улааппыппыт.
  • Ийэ-аҕа сылааһын
  • Былдьаһа сылдьан билбиппит.
  • Билигин балаҕан турбут
  • Омоонун булуоҥ суоҕа.
  • Умуһаҕар саба үүммүт
  • Долохоно, хаптаҕас.
  • Хоһуруону быһа туораан
  • Хаалбыт сүөһү ороҕо.
  • Ол устун тоҥон-хатан
  • Чэрдийбитэ уллуҥахпыт.
  • Уҥуор көстөр Солообут,
  • Дириҥ Үрүйэ дабаана.
  • Кыс мастаабыт, сай оттообут
  • Сылдьар айан аартыга.
  • Тойон Арыыга кэлэммин
  • Ааспыты итинник аттарабын.
  • Үлэ хаамыытын, күн былдьаһыгын
  • Ааҕан-суоттаан    таһаарабын,
  • Ат сүүрдүүтэ, остуол ырыата
  • Убайдарым суох ааспата.
  • Кинилэртэн атын, туора,
  • Ырыаһыт, ыллам дьон суохтара.
  • Киһи киһитэ, дьон дьонноро,
  • Дыгын оҕолоро, – ааттыыллара.
  • Дьылҕам, баҕар, онтон буолуо,
  • Бэристэҕэ миэхэ дьолу.
  • Үлэлээн, олорон, убайдарым
  • Бу дойдуттан барбыттар.
  • Үтүө ааттарын, сурахтарын
  • Ол эрээри хаалларбыттар.

«Кииним түспүт сирэ…»

  • Кииним түспүт сирэ
  • Булгунньахтаах кытыла.
  • Биһигим ыйаммыт титиигэ
  • Тойон Арыы кырдала.
  • Таас хайалар күөннэригэр
  • Күн сырамын билбитим.
  • Өлүөнэ эбэм көмүөлүгэр
  • Саас ахсын бигэппитим.
  • Өбүгэ сахам умсулҕаннаах
  • Номоҕунан улааппытым.
  • Эллэй, Тыгын өлбөт тыыннаах
  • Суолларын батыспытым.
  • Өрө ыһар фонтаннардыы
  • Будьуруспут талахтаргар
  • Киирэн сµтэр буоларым,
  • Хоһооннорбун ааҕарым.
  • Улуу өрүс уҥа-хаҥас
  • Үс үөһүнэн устарым.
  • Очуостаргар түүн-күнүс
  • Чубукулуу ыттарым.
  • Мантан куорсун анньынаммын
  • Дойдум кэрэтин көрбүтүм.
  • Халҕаммын арыйа баттааммын
  • Эһиэхэ тахсан кэлбитим.

Ийэм барахсан

  • Оҕолорун түһэҕэр таралытан,
  • Этэрик түөһүн эмнэрэн,
  • Атаахтаппыт, абыраабыт,
  • Атахпытыгар туруортаабыт
  • Күндү ийэм барахсан.
  • Сут-кураан, сэрии сылларыгар
  • Хотонтон, ходуһаттан тахсыбатах,
  • Түүннэри-күннэри түбүгүрэр
  • Туһугар хорсун быһыы эбит.
  • Холкуос биэрбит былаанын
  • Кэмин аһара толорбут,
  • Куйааска күлүгү булбатах,
  • Тымныыга сылааһы билбэтэх,
  • Тото-хана аһаабатах,
  • Сымнаҕастык утуйбатах,
  • Үлэттэн атыны көрбөтөх,
  • Далбарга, мааныга кыттыспатах,
  • От-мас тиэйэн тырыттыбыт
  • Эргэ сонун эҥээригэр,
  • Кэпсээн оҥостон кырдьыаҕын
  • Мэтээлэ суоҕа түөһүгэр.
  • Итии-тымныы диэбэккэ,
  • Иннитинэн сылдьыбыт,
  • Кэннитинэн кэхтибэтэх
  • Күндү ийэм барахсан.
  • Тохпут көмүс көлөһүнүн
  • Кэриэстээммин кэпсиэхпин,
  • Өйдөбүнньүк туруоруохпун
  • Субу-субу ахтабын,
  • Санаан үөһэ тыынабын.

Аҕабар

  • Үөһэнэн көтөн иһэбин,
  • Эн суолгун батыһаммын.
  • Эт, тоҕо куттанаҕын,
  • Эргиллэн сэрэтэҕин.
  • Күннээх сирбит оһуора —
  • Өлүөнэ көстөрө кэрэтин.
  • Өбүгэбит сирэ-уота
  • Мантан ордук чугаһын.
  • Куттаныма, төннүөҕүм
  • Көмүс ньээкэ уйабар.
  • Бэйэҥ биэрбит кынаттарыҥ
  • Үрдүккэ умайдыннар.
  • Күнү тула эргийэ
  • Суохтуу, батыһа, сайыһа,
  • Кынаттарым умайа
  • Эйигинниин көтүстүннэр.

«Хаҥаластыын кыттыһан…»

  • Хаҥаластыын кыттыһан
  • Халыҥ аймах үөскээбит.
  • Бордоҥ, Малдьаҕар холбоһон
  • Мэҥэ илгэ сирдээбит.
  • Таатталарга Өксөкүлээх,
  • Ойуунускай, Алампа.
  • Дүпсүннэргэ Күлүмнүүр,
  • Намҥа Махсыым уонна Ылдьаа.
  • Куорунайга Уоһукап,
  • Сэмэн, Соппуруон Дайыылап.
  • Анаабырдар, аммалар
  • Хаҥаластан хаҥыыллар.
  • Олоохуна, Аллан буоллун
  • Түҥ үйэттэн аймахтыылар.
  • Бүлүү, Сунтаар, Халыма,
  • Ньурба, Дьааҥы, Кэбээйи,
  • Хаһан баҕар, умнума,
  • Хантан хааннаах бэйэҕин.
  • «Дойду дьонун» тарҕаппыт
  • Дархан Тойон Дойдуһа.
  • «Тойон ууһун» ирдээн муспут
  • Уола «Мунньан» ааттаммыт.
  • Уҥа хайыс, хаҥас хайыс
  • Барылара биир Хаҥалас.
  • Уокка да киир, ууга да түс,
  • Халыҥ аймах Хаҥалас.

«Бу тыл мэҥэ дорҕоонноро…»

  • Бу тыл мэҥэ дорҕоонноро
  • Миигин ханна тиэрдэрий?
  • Хаалбат-сүппэт хааннара
  • Сүрэхпин тоҕо хамсатарый?
  • Баҕар ханнык боотурум
  • Аатын-суолун аһыйарый?
  • Умнуллубут урдустарым
  • Кэриэстэрин санатарый?
  • Харахпар көстөн кэлэр
  • Улуу байҕал балкыыра.
  • Инники күөҥҥэ сиэллэрэр
  • Улуу истиэп боотура.
  • Уурааҕынан хаһыытаһыы
  • Халыҥ аймах сэлэтэ.
  • Көҥүл, түмсүү, холбоһуу
  • Дархан ууһун кэккэтэ.
  • Ол хаІыллар үөһэттэн
  • Илин өрүскэ түспүттэр.
  • Эркээнини, Туймааданы
  • Эликтэрэ толорбуттар.

Хаҥаластар

  • Халыҥ аймах хаҥаластар
  • Ханыылаһан олорбуттар.
  • Кыайтарбатах боотураттар
  • Сэлэлии охтубуттар.
  • Кимэ биллибэт ааттара
  • Кэнтиккэ былдьаммыттар.
  • Тоһуттубут уҥуохтара
  • Томтордору толорбуттар.
  • Онтон үүммүт титириктэр
  • Баараҕай тииттэр буолбуттар.
  • Сорохторо – муҥурааттар
  • Сууллубаттыы турбуттар.
  • Хаҥыл аймах хаҥаластар
  • Ханыылаһан кэлбиттэр.
  • Дуоҕалардаах кылыстар
  • Киэҥ аартыгы тэлбиттэр.
  • «Уруу – ырааҕа, уу – чугаһа»
  • Ити кэмтэн этиллибит.
  • Баай күөл тула Хаҥ ууһа
  • Тарханаата тэриллибит.
  • Күүстээх албан ааттара
  • Кэнтик ахсын хаалбыттар.
  • Кинилэртэн эллэнэннэр
  • Хаҥаластар хаҥаабыттар.

Эркээни ыһыаҕа

  • Сарсыардаттан эрдэлээн
  • Сатыы, аттаах хомунна.
  • Эргилиннэ сыл күүппүт
  • Кылыһахтаах сайыммыт.
  • Торҕо солко уот кустук
  • Мырааннары курдаата.
  • Оһуор-симэх, ойуу-бичик
  • Күөрэгэйдиин ылласта.
  • Айааннардаах үрэхтэрэ
  • Арылыйа сүүрдүлэр.
  • Таҥара түһэн сатыылыыр
  • Хочолоро өҥсүйдүлэр.
  • Орто дойду уһуктан
  • Олоҥхолуур, үҥкүүлүүр.
  • Тойон ууһа манна мустан
  • Түһүлгэлээн ыһыахтыыр.

Ыччат ырыата

  • Сахаада үрдүнэн сатараан
  • Саргылаах оһуохай тарҕанар.
  • Хоһуллар ол онно аан бастаан
  • Халыҥ уус холбоһук туһунан.
  • Хос ырыата:
  • Албан аат, Хаҥалас, эйиэхэ!
  • Аатырбыт Тыгыммыт – биһиэнэ!
  • Хаһан да ханыылас, халыҥаа
  • Хаҥалас аймаҕа барыта!
  • Кэккэлээ, хаан-уруу Үс Бүлүү,
  • Кэбээйи, Нам, Таатта, Халыма,
  • Сахаада туһа диэн, туруоҕуҥ,
  • Сомоҕо биир ньыгыл буолуоҕуҥ!
  • Хос ырыата.
  • Хотойдор көтөллөр үрдүккэ
  • Хаҥалас кэккэтин хаҥата,
  • Ыраах да, чугас да буолуоҕуҥ,
  • Бу ырыа тылларын ыллыаҕыҥ!
  • Хос ырыата.

Өлүөнэ номохторо

  • Өлүөнэҕэ олорор
  • Өрүү дьикти мин санаабар.
  • Өлбөт мөҥү уутугар
  • Өксөйөбүн үллэр сааспар.
  • Үрдүк чымаан очуостарга
  • Мин күннэтэ ыттарым.
  • Онно хаалбыт номохторго
  • Истибиппин буларым.
  • Килбиэн, чымаан очуостар
  • Кистэлэҥи саһыарбыттар.
  • Кынаттаах саһарҕалар
  • Кинилэри кууспуттар.
  • Манна таас кыыс таас уоллуун
  • Ыйдаҥаҕа сипсиһэллэр.
  • Буурҕа, куйаас да буоллун,
  • Умнуспакка көрсүһэллэр.
  • Тахсар күнүм таманыгар
  • Тапталларын этэллэр.
  • Киирэр күнүм килбиэнигэр
  • Килбигийэ кэпсэтэллэр.
  • Ол уоллаах кыыс таптала
  • Очуос тааска суоруллубут.
  • Өлбөт өрөгөй махтала
  • Үйэлэргэ чочуллубут.

Тарханааттар

  • Халыҥ хаары хаһаннар,
  • Хаамар Сиһин туорааннар,
  • Хаҥыл аттаах, дуоҕалаах
  • Хаҥаластар иһэллэр.
  • Халлаан диэки хайыһыҥ —
  • Хотойдоро чаҥырҕыыр.
  • Үүт өрүһү батыһыҥ —
  • Эрдиилэрэ кылбардыыр.
  • Суорба туруук хайаҕа
  • Суруктарын ойуулаан,
  • Истиэп итии тыынынан
  • Хочолору толортоон
  • Тэгил күнтэн тэһииннээх,
  • Тойон хаантан төрүттээх,
  • Байҕал тула, тэрээһиннээх
  • Тарханааттар кэллилэр.

Соргу көтөҕүүтэ

«Тахсан барбыт суолуҥ…»

  • Тахсан барбыт суолуҥ
  • кэннигиттэн
  • Көбүс-көнөтүк тыргыллар.
  • Күнү быһа көмүк хаар
  • үллүктүүр,
  • Сып-сылаастык кууһардыы.
  • Эн барбыт суолуҥ
  • Көстүбэт буолла,
  • Сүтэрдим тунал хаарга.
  • Хаһан төннөргүн
  • кэтэһэммин,
  • Хаар киһилии чуҥкуйдум.
  • Эн төннөн иһэр суолуҥ
  • Хомус тылыныы
  • дьүрүһүйэр.
  • Ону кытары
  • ахтылҕаным
  • Дьикти дорҕоонунан туолар.

Муус устар 7 күнэ

  • Күнү көрбүт күҥҥүнэн,
  • Күндү сэгэртэйим.
  • Миэхэ эн төрөөбүт күнүҥ
  • Мэлдьи сааһы аҕалар.
  • Атыттары барыларын
  • Алгыахтаах эрэ тылым,
  • Соҕотох эйиэхэ ананарын
  • Билэриҥ эрэ, тапталым.
  • Олордубут уһуннук
  • Ончутун салҕыспакка.
  • Олоруохха баара маннык
  • Орто сиртэн барбакка.
  • Оҕолорум ийэлэрэ,
  • Сиэннэрим эбэлэрэ,
  • Эдэриҥ курдук мэлдьитин
  • Эн миэхэҕэ күндүгүн.
  • Хомолтону, үөрүүнү,
  • Дьылҕабытын уйардыы,
  • Эр бииргэ үллэстэммит
  • Дьоһуннук сааһырдыбыт.
  • Олох кирис быатыныы
  • Быстаары ууннаҕына,
  • Биһиэхэ төһө ыараханын
  • Билбит эрэ суоҕа.
  • Эҕэрдэ, төрөөбүт күҥҥүнэн,
  • Күндү көмүс санаалааҕым.
  • Миэхэ төрөөбүт күнүҥ
  • Мэлдьи сааһы аҕалар.

«Тылластаҕыҥ тоҕо толооһой…»

  • Тылластаҕыҥ тоҕо толооһой,
  • Сордоотоҕуҥ тугун муҥай.
  • Хомоттоҕуҥ эрэ бэрдэй,
  • Холооннооҕум оҕотоо!
  • Ыллаабыт эрэ ырыаларбын,
  • Ымманыйбыт хоһооннорбун
  • Сыымайдааҥҥын сынньаппатыҥ,
  • Уорбалааҥҥын утуппатыҥ.
  • Тапталы эрэ туойарга,
  • Таабырыннаан кэпсэтэргэ,
  • Кыыс оҕо эрэ барыта
  • Кыталык тэҥин кэриэтэ
  • Уубун кытары уйгуурдара,
  • Санааларбын саататара,
  • Көр, оннук эбээт, миэхэ
  • Дьиҥнээх поэзия.
  • Күрэхтэс, көмүһүөм, итинник,
  • Утуппат музабын кытары.
  • Хайаҕыт былдьаһан, түргэнник,
  • Хоһооммор холбоһуой, сотору?..

«Сай ортото, сабаччаҕа…»

  • Сай ортото, сабаччаҕа,
  • Эйигиннин көрсүбүппүн
  • Өрүү даҕаны умнубаппын.
  • Хайдах эрэ оччоҕо,
  • Хараҕым сырдаан кэлэр,
  • Күөмэйим чөллөрүйэр,
  • Бэл, сүрэҕим төлөннүрэр.
  • Ол сыллар быыстарыттан
  • Эн саҥаҥ,
  • Эн лыҥкынас күлүүҥ,
  • Ыллыыр курдук барытын,
  • Бу кумах, бу таас кытыл устун
  • Сэргэ хаамсыбыт чааспытын.
  • Ол көстөр үрдүк тумулга
  • Сүүрэн тахсан турбуккун,
  • Амма тыллыбыт сардаанатыныы,
© BOOK 2025
Контакты для правообладателей
[email protected]